Ozdobnie czy wygodnie
- pl
- en
- de
- ua
Czako czy czapka? W Polsce przyjęło się określenie „czako ułańskie” – na nakrycie głowy ułana z okresu Księstwa Warszawskiego – i z czasów późniejszych. To wielkie nieporozumienie, co gorsza, deprecjonujące polski wkład w ubiór i, szerzej,
światową myśl wojskową. Czako jest wynalazkiem obcym, choć środkowoeuropejskim. Nazwa pochodzi od węgierskiego słowa csakó – oznaczającego rodzaj wysokiej czapy wojskowej. Czako miało kształt ściętego stożka lub walca. Używano je od końca XVIII w. do początków XX w., w oddziałach frontowych. Jako reprezentacyjne nakrycie głowy używane jest dzisiaj. Paradne nakrycie głowy górników także nazywa się czakiem. Na początku czako miało około 40 cm. wysokości, ale około roku 1850 zostało skrócone. Tak wysokie i ciężkie nakrycie głowy było niewygodne i wręcz niebezpieczne w walce. Z obniżonego czaka wywodzi się francuskie kepi oraz charakterystyczne nakrycia głowy oficerów armii austriackiej i austro-wegierskiej, uważane przed ponad stuleciem za najszykowniejsze na świecie. Czako oficerskie wykonane było ze skóry obciągniętej suknem, a żołnierskie zazwyczaj z filcu; w zależności od stopnia i rodzaju broni było zdobione girlandami, kitą, pomponami itp. Czako wprowadzone było w roku 1805 do armii francuskiej przez Napoleona i przejęte przez inne armie; w powszechnym użyciu było do 1914 roku. W Polsce noszone było w armii Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, ale nie przez ułanów! Nakrycie głowy ułanów nazywane było czapką i miało charakterystyczny, graniasty kształt wywodzący się z polskiej tradycji, m.in. czapek - konfederatek i krakusek. W wielu innych armiach świata formowano jednostki lekkiej jazdy, wzorowanej na polskich ułanach. Także polskie słowo w obcej pisowni – „tschapka”, oznaczające ułańskie nakrycie głowy, trafiło do obcych armii i dotrwało do I wojny światowej. Hełmy ułanów austriackich i niemieckich zwieńczone były trochę dziwaczną graniastą sterczyną, będącą niczym innym, jak miniaturą polskiej czapki ułańskiej. Powrót polskiej czapki w roku 1914, w niemal niezmienionej od czasów Księstwa Warszawskiego formie zawdzięczamy twórcy szwadronu ułanów Legionów rotmistrzowi Władysławowi Belinie-Prażmowskiemu. Tradycja ta pozwoliła na powstanie w okresie II Rzeczpospolitej, współczesnej czapki-rogatywki, najpiękniejszego, najbardziej charakterystycznego i niepowtarzalnego znaku polskiej armii.
Proszę czekać...