TWIERDZA WCZORAJ

Twierdza Zamość – jedna z największych twierdz I Rzeczypospolitej, następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, zbudowana w latach 1579-1618 dla obrony miasta założonego przez hetmana Jana Zamoyskiego w 1580 r. 

Budowę fortyfikacji bastionowych rozpoczęto wg projektu Bernardo Morando w 1586 r. a zakończono w 1618 r. Umocnienia były wielokrotnie modernizowane, przy udziale wybitnych inżynierów wojskowych, m.in.:

• w latach 1618-1623 przez Andrea dell’Aqua
• w latach 1687-1693 przez Jana Michała Linka
• w latach 1809-1813 i 1817-1826 przez płk Jean-Baptiste'a Malleta (później w służbie Królestwa Kongresowego jako gen. Jana Mallet-Malletskiego).

Prace modernizacyjne trwały do ok. 1856 r.

W latach 1866-1868, rozkazem cara Aleksandra II, twierdza została zlikwidowana; fortyfikacje w znacznej części zniszczono. Ich zachowane relikty były konserwowane (z elementami uzupełnień) od lat trzydziestych XX w. do naszych czasów.

Bastion III to jedyny bastion* Twierdzy Zamość który przetrwał do początków XIX wieku w postaci zaprojektowanej prawie półtorej wieku wcześniej. Dziś przywrócono mu „polską” postać, z czasów Księstwa Warszawskiego. Bastion wystawiony prawdopodobnie w fazie „morandowskiej” – wiadomo, że prowadzono przy nim prace w 1606 r. Najprawdopodobniej uległ uszkodzeniu w 2 poł. XVII w. Usytuowany był na terenie silnie podmokłym, więc trudnym pod względem budowlanym; uszkodzenia spowodowane nierównomiernym osiadaniem gruntu były odnotowywane też w innych miejscach umocnień Zamościa. Być może konieczne było szybkie przywrócenie mu walorów obronnych, zatem prowizorycznie – ale zgodnie z zasadami sztuki fortyfikacyjnej – „odcięto” zniszczony fragment tworząc w tym miejscu tymczasowe dwa niewielkie bastiony, widoczne na planie Jonsaca. W latach 1685-1694 bastion został całkowicie przebudowany przez Jana Michała Linka według zasad szkoły starofrancuskiej (wprowadzono wtedy rozwarte kąty barkowe* i etażowane* barki, bez orylonów*). Przez takie ukształtowanie bastion stał się w praktyce potężną działobitnią na co najmniej 20 armat (nie licząc dział w kazamatach barkowych*), znacząco wzmacniając w ten sposób przedpole Bramy Szczebrzeskiej. Z czasem na platformie bastionu mogły powstać ogrody, widoczne na planach austriackich z końca XVIII w. Bastion był modernizowany w czasach Księstwa Warszawskiego, a następnie przez J. Mallet-Malletskiego w latach 1817-1823 i zapewne później. W części barków przyległej do kurtyn wprowadzono wówczas nowe, wielkie, murowane kazamaty, podnosząc jednocześnie poziom barków. W czołach bastionu wprowadzono również galerię strzelecką*. Około 1842 r. na bastionie wybudowano prochownię. Po likwidacji twierdzy mury bastionu wysadzono. Do dziś przetrwał jednak zarys form ziemnych z czasów J.M. Linka - jest to zatem jedyny fragment umocnień Zamościa, zachowujący podstawowe elementy polskiego rozwiązania z czasów Jana III Sobieskiego – pozostałe bastiony zostały przebudowane w XIX w. z istotną zmianą formy.

Galeria zdjęć

• 

• 

• 

• 

•