Tajna kaseta, tajny mapnik

Bastion IV ukończony został przed 1605 r., być może był modernizowany w latach 1618-1623 przez Andrea dell’Aqua  (wprowadzenie kazamat barkowych). O wielokrotnych przekształceniach świadczą zmiany widoczne na kolejnych planach: w III ćwierci XVII w. bastion miał jeszcze dwa symetryczne orylony* i przedwał z rozwartymi kątami barkowymi, w 1704 r. tylko jeden orylon przy czole północnym i łącznie 9 strzelnic, w 1772 r. nadal jeden orylon, ale z murowaną działobitnią na górnym poziomie barku. Podczas szturmu 20 maja 1809 r. w wyniku ostrzału zawaliło się prawe (północne) czoło bastionu, co wymusiło gruntowną modernizację. Zbudowano wówczas ziemny nadszaniec (właściwie „zaszaniec”) w szyi, stanowiący zarazem przedłużenie wału kurtyny północnej. Na jego osi wprowadzono poternę*/przelotnię dla skomunikowania platformy bastionu z zakolem. W tym samym czasie przed zachodnim czołem bastionu, na zewnątrz Małej Zalewy wzniesiono czworoboczną lunetę, zaś od północy na brzegu Zalewy wał ziemny. Północne czoło bastionu ponownie zawaliło się w 1817 r. Dzieło to musiało być radykalnie przebudowane, począwszy od fundamentów. W rezultacie w latach 1818-1820 bastion wykonano w znacznej części od nowa: oskarpowany został nowym murem z wytworzeniem od wnętrza galerii strzelniczej, w barkach wykonano nowe kazamaty. Odbudowę tę wiernie ukazuje w swych akwarelach Jan Paweł Lelewel. Co ciekawsze, rysunki te każą wierzyć, iż znaczna część bardzo nowoczesnych fortyfikacji zewnętrznych z czasów Księstwa Warszawskiego zostało wtedy utrzymanych lub rozwiniętych wg planu Malleta z lat 1817-1818. Ta faza rozwoju fortyfikacji zamojskich została później całkowicie przekształcona przez wielką i nigdy niedokończoną przebudowę wg planu z 1825 roku. Odnalezienie jej potwierdzeń jest istotne, gdyż ukazuje ostatnią, sprawdzoną w boju i rozwijaną, nowoczesną postać Twierdzy Zamość, służącą polskim interesom. W 1831 r. podniesiono jeszcze nadszaniec w szyi bastionu. Mimo tych prac w 1850 r. pojawiły się znów spękania murów. Mury te zostały zburzone po likwidacji twierdzy, natomiast generalnie nie naruszono form ziemnych, które do dziś są zachowane. Podczas wielkiego remontu bastionu zmieniono również fortyfikacje zewnętrzne, zamiast dawnej lunety wprowadzając przed bastionem wielkie słoniczoło. Również ono nie zostało całkowicie zniszczone, w latach sześćdziesiątych straciło jedynie przedpiersie. W 1919 r. założono w tej części umocnień Park Miejski (proj. Walerian Kronenberg) i wprawdzie dokonano ich rekompozycji, jednak generalnie fortyfikacje zostały utrzymane.

Galeria zdjęć

• 

  Widoczny jeszcze masyw bastionu w formie najprawdopodobniej z czasów Jana Michała Linka, z daleko wysuniętymi uszami (orylonami) i cofniętą szyją. Trwa wbijanie pali za pomocą kafaru pod fundamenty żeber wzmacniających mury.

• 

  Ukazuje wiernie Bramę Lubelską Starą i przebudowę Bastionu IV. Ściana skarpowa bastionu jest całkowicie zdemontowana. Murowane są sklepienia w kazamatach. Przed czołem bastionu ślady słoniczoła z czasów Jana Michała Linka.

• 

• 

• 

• 

• 

•