TWIERDZA WCZORAJ

Twierdza Zamość – jedna z największych twierdz I Rzeczypospolitej, następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, zbudowana w latach 1579-1618 dla obrony miasta założonego przez hetmana Jana Zamoyskiego w 1580 r. 

Budowę fortyfikacji bastionowych rozpoczęto wg projektu Bernardo Morando w 1586 r. a zakończono w 1618 r. Umocnienia były wielokrotnie modernizowane, przy udziale wybitnych inżynierów wojskowych, m.in.:

• w latach 1618-1623 przez Andrea dell’Aqua
• w latach 1687-1693 przez Jana Michała Linka
• w latach 1809-1813 i 1817-1826 przez płk Jean-Baptiste'a Malleta (później w służbie Królestwa Kongresowego jako gen. Jana Mallet-Malletskiego).

Prace modernizacyjne trwały do ok. 1856 r.

W latach 1866-1868, rozkazem cara Aleksandra II, twierdza została zlikwidowana; fortyfikacje w znacznej części zniszczono. Ich zachowane relikty były konserwowane (z elementami uzupełnień) od lat trzydziestych XX w. do naszych czasów.

Panorama miasta renesansowego podobnie jak jego rozplanowanie miała być „idealna”, regularnie i niemal symetrycznie wypiętrzona, z kulminacją podkreślającą oś założenia. Żeby efekt był zupełny, miasta lokowano w pobliżu zbiorników wodnych, aby w tafli odbiła i zwielokrotniła się ich panorama. Woda była ważna także z powodów obronnych: umożliwiała zalewanie terenów i tworzenia przeszkód błotnych. Dla oblegającego, miasto z daleka jawiło się właśnie jako potężny wał fortyfikacji zwieńczonych pasem zieleni ponad którym piętrzyły się wieże miasta. Miasto zdawało się być łatwym do odczytania i identyfikacji, można było wyznaczyć kluczowe punkty do obłożenia ogniem. Artyleria nie miała jednak wówczas aż tak wielkiego zasięgu. Jednak kiedy oblegający podchodził bliżej wszystkie newralgiczne budowle chowały się optycznie za wałami i drzewami, pozostając niewidoczne. Na tym polegała potęga i wspaniałość miasta renesansowego i jego panoramy.

Galeria zdjęć

• 

  Po stronie lewej widać Bastion IV z wysokim, ziemnym nadszańcem. Lata 30-te XIX w., mal. Jan Paweł Lelewel.

• 

  Po stronie prawej widać wielkie rozlewiska rzeki Łabuńki, mal. Jan Paweł Lelewel.