TWIERDZA WCZORAJ

Twierdza Zamość – jedna z największych twierdz I Rzeczypospolitej, następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, zbudowana w latach 1579-1618 dla obrony miasta założonego przez hetmana Jana Zamoyskiego w 1580 r. 

Budowę fortyfikacji bastionowych rozpoczęto wg projektu Bernardo Morando w 1586 r. a zakończono w 1618 r. Umocnienia były wielokrotnie modernizowane, przy udziale wybitnych inżynierów wojskowych, m.in.:

• w latach 1618-1623 przez Andrea dell’Aqua
• w latach 1687-1693 przez Jana Michała Linka
• w latach 1809-1813 i 1817-1826 przez płk Jean-Baptiste'a Malleta (później w służbie Królestwa Kongresowego jako gen. Jana Mallet-Malletskiego).

Prace modernizacyjne trwały do ok. 1856 r.

W latach 1866-1868, rozkazem cara Aleksandra II, twierdza została zlikwidowana; fortyfikacje w znacznej części zniszczono. Ich zachowane relikty były konserwowane (z elementami uzupełnień) od lat trzydziestych XX w. do naszych czasów.

Twierdza w wieku XIX, a zapewne i wcześniej, związana była nierozerwalnie z zielenią, pełniącą funkcję maskującą i ozdobną. W latach 1817-1831 utrzymywany był w Zamościu „ogród spacerowy angielski” płk. Jodko z bogatym programem użytkowym, łazienkami, szynkiem, altanami i sadzawką rybną.

W roku 1822 twierdza zamojska zachwycała przyjezdnych „ogródkami kwiatowymi, wałami i fosami okrytymi zielonością”.

W Zamościu w roku 1833 wytyczono w odległości 200 metrów od stoków nowy obwód fortyfikacji, zaś część terenów przeznaczono na urządzenie ogrodów dla dowództw poszczególnych formacji garnizonu fortecznego. Komendy wojskowe użytkowały tereny położone na południowo-zachodnim przedpolu – tzw. ogród komendancki, na zachodzie folwark wojskowy oraz sad, którego granicą był trakt lubelski, ul. Sadowa i rzeka Łabuńka.

Ogród komendancki z początkiem XX wieku był zaniedbany. Zaplanowaną rewitalizację udaremnił wybuch wojny światowej, a szczątki ogrodu nazwane zostały później Małpim Gajem.

W roku 1884 przed pałacem urządzony został, staraniem gen. Andrianowa, park typu angielskiego. Na cześć twórcy zwany Andrianowskim. Wstęp odbywał się za biletami poprzez drewnianą bramę wybudowaną w 1890 roku w stylu szwajcarskim. Zaniedbany park uległ z początkiem lat 20-tych XX w. przekształceniu w Park Miejski projektu Waleriana Kronenberga. Wówczas wycięto dużo drzew i wytyczono parter kwiatowy. Dzięki temu została otwarta oś widokowa i kompozycyjna na pałac. Twórca parku był autorem ponad 300 projektów i realizacji ogrodów i parków, m.in. Park przy torze wyścigów na Służewcu czy Park przy placu wystawy Agrykoli. Park Kronenberga w roku 2008 zajął 5. miejsce w rankingu najpiękniejszych parków Europy.

Galeria zdjęć

• 

  Na planie wydobyto kolorem zielonym dwu- lub trójrzędowe nasadzenia na wałach fortecznych. Były one realizowane za pomocą topoli czarnych odmiany włoskiej.

• 

  Z zaznaczeniem ogrodów zrealizowanych i przewidzianych do realizacji na przedpolu twierdzy. Na wałach zaznaczone nasadzenia drzew i krzewów.

• 

•