MENU
TWIERDZA DZIŚ
  • pl
  • en
  • de
  • ua
W 1866 r. w wyniku decyzji cara o likwidacji twierdzy Zamość, fortyfikacje zostały wysadzone. Pozostały nadszańce* Bastionów VI i VII oraz drobne fragmenty innych części umocnień, wraz z bramami. Tereny te były w większości nadal własnością wojskową,
Plan wysadzeń podczas likwidacji Twierdzy Zamość.
co utrudniało ich kompleksowe uporządkowanie, mimo kilku planów przygotowanych na zlecenie miasta. W okresie I wojny światowej przez Zamość przeprowadzono linię kolejową, niszcząc część zachowanych reliktów Bastionu I. Miasto uzyskało jednak tereny poforteczne na północny-zachód od centrum (pozostałości Bastionu IV i przyległych fragmentów umocnień wraz z fosą, słoniczołem*, pobliskim rawelinem* i zachowanym kojcem*), gdzie według projektu Waleriana Kronenberga w latach 1919-1926 powstał imponujący Park Miejski, w którym ślady dawnych fortyfikacji zostały uczytelnione i wkomponowane w krajobraz parkowy.
Ponieważ większość terenów pofortecznych bardzo długo pozostało własnością wojskową, wymusiło to rozwój miasta daleko od dawnej twierdzy, co pozwoliło na zachowanie integralności jej obszaru. Zespół staromiejski wraz z obszarem dawnych fortyfikacji został uznany za zabytek w lipcu 1936 r., dzięki czemu po skomunalizowaniu gruntów pofortecznych możliwa była jego kompleksowa ochrona. W latach trzydziestych XX w. rozpoczęły się również badania historyczne i konserwatorskie dawnej twierdzy, prowadzone przez prof. J. Zachwatowicza z zespołem pracowników i studentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, od 1936 r. wykonywano m.in. inwentaryzację obiektów fortecznych.
Kompleksowa rewaloryzacja Zamościa, prowadzona na podstawie uchwały Rady Ministrów nr 139 z 1974 r., rozpoczęta została sporządzeniem planu rozwoju zespołu staromiejskiego. Postanowiono, że prace obejmą bramy: Lubelską Starą i Nową, Lwowską Starą i Nową, Bastion VII oraz kurtyny odcinka północnego i północno-zachodniego. Zgodnie z wytycznymi konsultanta naukowego – doc. J. Kowalczyka – w przypadku Starej Bramy Lubelskiej wykonano rekonstrukcję manierystycznej formy budowli morandowskiej z pełnym odtworzeniem dekoracji. Zachowaną Bramę Lubelską Nową uzupełniono o most prowadzący na rawelin*, gdzie urządzono amfiteatr (proj. dr M. Pawlicki), przy czym przywrócono dawny profil fosy odsłaniając relikty kojca*, pozostawionego w formie trwałej ruiny. Postanowiono również w oparciu o wyniki badań archeologicznych i archiwalia zrekonstruować część kurtyny VI-VII oraz Bastion VII. Wprawdzie prac budowlanych nie ukończono w całości zgodnie z planem, tj. na jubileusz 400-lecia założenia miasta, jednak w 1983 r. funkcjonowała już atrakcyjna trasa turystyczna od tzw. Celi Łukasińskiego przy Starej Bramie Lwowskiej przez kazamaty Bastionu VII po poternę* w kurtynie VI-VII. Stara Brama Lwowska otrzymała tablicę informującą o lokacji Zamościa. Dodatkowo, w wyniku przypadkowego odkrycia poterny prowadzącej do XIX-wiecznej furty w kurtynie I-II (nazwanej umownie Furtą Wodną), postanowiono zrobić tam przejście piesze prowadzące ze Starego Miasta na południowe przedpole umocnień.
Po latach przerwy w pracach rewaloryzacyjnych, w trakcie której niektóre odbudowane elementy umocnień uległy wtórnej degradacji, w 2007 r. rozpoczął się kolejny, trwający do dziś etap kompleksowych badań i uczytelniania zarówno reliktów umocnień, jak też krajobrazu fortecznego.

Galeria zdjęć

  • Plan wysadzeń podczas likwidacji Twierdzy Zamość. Plan pochodzi z roku 1868, decyzja o kasacji twierdzy została podjęta w roku 1866.

    Plan pochodzi z roku 1868, decyzja o kasacji twierdzy została podjęta w roku 1866.

  • Plan pozostałości twierdzy w roku 1935, wg J. Zachwatowicza.

  • Szkic urządzenia terenów pofortecznych Zamościa z 1936 r. autorstwa Stanisława Herbsta i Jana Zachwatowicza. Zwraca uwagę projekt przesunięcia linii kolejowej i odtworzenia Bastionu V oraz równoczesne pominięcie rawelinów pomiędzy Bastionami III i IV, II i III, I i II oraz I i VII.

    Zwraca uwagę projekt przesunięcia linii kolejowej i odtworzenia Bastionu V oraz równoczesne pominięcie rawelinów pomiędzy Bastionami III i IV, II i III, I i II oraz I i VII.

  • Plan rewaloryzacji Zamościa z roku 1976. Ujmujący cały obwód twierdzy w jej finalnej formie, w tym adaptację lunety przed Bramą Lubelską Nową jako amfiteatr. Autorzy: J. Mach i A. Piątek.

    Ujmujący cały obwód twierdzy w jej finalnej formie, w tym adaptację lunety przed Bramą Lubelską Nową jako amfiteatr. Autorzy: J. Mach i A. Piątek.

  • Widok powietrzny północnej części Twierdzy Zamość z częściowo zrewaloryzowaną Lunetą V-VI. Z wkomponowanym amfiteatrem wg projektu M. Pawlickiego (dziś profesora Politechniki Krakowskiej).

    Z wkomponowanym amfiteatrem wg projektu M. Pawlickiego (dziś profesora Politechniki Krakowskiej).

  • Widok pierwszego amfiteatru projektu M. Pawlickiego . Było to pionierskie rozwiązanie w zakresie adaptacji dzieł pofortyfikacyjnych.

    Było to pionierskie rozwiązanie w zakresie adaptacji dzieł pofortyfikacyjnych.

  • Fosa Lunety V-VI w pierwszej wersji amfiteatru przed ostatnią przebudową. Degradacja inwestycji z lat 70-tych XX w. i mała czytelność narysu dzieła.

    Degradacja inwestycji z lat 70-tych XX w. i mała czytelność narysu dzieła.

  • Koncepcja urządzenia terenów pofortecznych Zamościa z 2008 r. Widoczna idea odwrócenia amfiteatru ku miastu i organicznego wkomponowania jego widowni w wały odtworzonej lunety.

    Widoczna idea odwrócenia amfiteatru ku miastu i organicznego wkomponowania jego widowni w wały odtworzonej lunety.


Proszę czekać... Proszę czekać...