Przystanek R III-IV (RAWELIN
I KURTYNA III-IV)
- ORIENTACJA I OPIS

Zachodni front twierdzy, na zapleczu pałacu Zamoyskich, był niegdyś w całości oblany wodami tzw. „Małej Zalewy”. Pierwsze dzieła zewnętrzne stanęły na jego przedpolu dopiero w 1810 r. Siedem lat później nakreślono, przynajmniej częściowo zrealizowany, bardzo nowoczesny projekt obrony za pomocą dwóch potężnych redut wysuniętych aż na drugi brzeg rozlewisk rzeki Łabuńki. W projekcie z 1825 r. Jan Mallet-Malletski wycofał się z tego kierunku rozwoju twierdzy, zasypując rozlewisko i lokując tu regularne, lecz bardzo bliskie murom twierdzy, dwuramienniki – jeden pełniący funkcję rawelinu przed kurtyną, drugi – słoniczoła Bastionu III. Wodę pozostawiono w formie rowu – kinety, być może pozwalało to na dokonanie zalewu fos w przypadku zagrożenia.

Fragment ten, mimo że nie jest odbudowany dosłownie, a jedynie zaznaczony – w istocie stanowi największy postęp w stosunku do stanu sprzed 2011 r., będąc współczesnym przedłużeniem Parku Miejskiego, który jak wiadomo, jest umiejętnie zaadaptowanym przez Waleriana Kronenberga, lecz nie skopiowanym, krajobrazem warownym. Na kurtynie III-IV nie odtworzono muru skarpowego do pełnej wysokości, a przypomniano jedynie, jak ta część warowni wyglądała w latach jej świetności. Całość reliktów kurtyny odkryto w czasie prac wykopaliskowych w roku 2011. Wcześniej, po wysadzeniu i rozbiórce murów, pozostała tutaj tylko porośnięta samosiewami, nieregularna skarpa ponad podmokłym terenem, zwanym „Małpim Gajem”. Prace, wykonane w ramach programu „Zamość miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki” przywróciły, utracony na ponad sto lat, widok na twierdzę od zachodu. Wymagało to znacznych zmian urbanistycznych, w tym przełożenia przebiegu ulicy. Dzięki temu odzyskano miejsce na zaznaczenie dwuramiennika, pełniącego funkcję rawelinu przed kurtyną między bastionami III i IV. Jego częściowa odbudowa wraz z regulacją i nasadzeniami zieleni, pozwoliły na stworzenie parkowej przestrzeni ze znakomitym punktem widokowym na Stare Miasto. Uregulowano też kanał nawadniający staw parkowy. Etap, na którym zakończono prace w 2014 r., pozwala na konsekwentną kontynuację w przyszłości – aż po stworzenie specjalnych fortecznych ogrodów i powiększenie akwenu przed Bastionem III.