Przystanek B IV (Bastion IV)
- ORIENTACJA I OPIS

Bastion IV ukończony został przed 1605 r., być może był modernizowany w latach 1618-1623 przez Andrea dell’Aqua. O wielokrotnych przekształceniach świadczą zmiany widoczne na kolejnych planach z III ćwierci XVII w. oraz z wieku XVIII. Podczas szturmu 20 maja 1809 r., w wyniku ostrzału zawaliło się prawe (północne) czoło bastionu, co wymusiło gruntowną modernizację. Zbudowano wówczas ziemny nadszaniec w szyi, stanowiący zarazem przedłużenie wału kurtyny północnej. Na jego osi wprowadzono poternę dla skomunikowania platformy bastionu z zapolem. Północne czoło bastionu ponownie zawaliło się w 1817 r. Dzieło to musiało być radykalnie przebudowane, począwszy od fundamentów. W rezultacie w latach 1818-1820 bastion wykonano w znacznej części od nowa: oskarpowany został nowym murem z utworzeniem od wnętrza galerii strzelniczej, w barkach wykonano nowe kazamaty. Odbudowę tę wiernie ukazuje w swych akwarelach Jan Paweł Lelewel. Co ciekawsze, rysunki te każą wierzyć, iż znaczną część bardzo nowoczesnych fortyfikacji zewnętrznych z czasów Księstwa Warszawskiego, zostało wtedy utrzymanych lub rozwiniętych wg planu Malleta z lat 1817-1818. Ta faza rozwoju fortyfikacji zamojskich została później całkowicie przekształcona przez wielką i nigdy niedokończoną przebudowę wg planu z 1825 roku. Odnalezienie jej potwierdzeń jest istotne, gdyż ukazuje ostatnią, sprawdzoną w boju i rozwijaną nowoczesną postać Twierdzy Zamość, służącą polskim interesom. W 1831 r. podniesiono jeszcze nadszaniec w szyi bastionu. Mimo tych prac w 1850 r. pojawiły się znów spękania murów Dzięki założeniu w 1919 r. w tej części umocnień parku miejskiego (proj. Walerian Kronenberg), zarówno część czołowa bastionu, jak i jego słoniczoło zostało uczytelnione w postaci ukształtowania terenu oraz nasadzeń. W sposób konserwatorski potraktowano wielki, ziemny nadszaniec.

31 maja 1974 podjęta została uchwała nr 139 Rady Ministrów sprawie odnowienia Starego Miasta w Zamościu. Wymieniona uchwała ustalała zadania i środki dla odnowienia Starego Miasta. 6 października 1978 podjęta została uchwała Rady Ministrów nr 150 w sprawie 400-lecia założenia miasta, zatwierdzająca m.in. program prac budowlano-konserwatorskich i specjalistycznych do wykonania w zespole urbanistycznym Starego Miasta. W wyniku tych decyzji całkowicie przebudowano kurtynę przy Bastionie IV, rekonstruując fasadę Bramy Lubelskiej Starej, dostawioną do kazamaty artyleryjskiej (tzw. trawersu) z lat 40-tych XIX w. W ramach projektu „Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury zespołów fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu”, w roku 2009 dokonano adaptacji tej kazamaty na cele turystyczne i gastronomiczne. W wyniku kolejnego projektu "Zamość miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki”, wykonano remonty konserwatorskie poterny i kazamaty w nadszańcu Bastionu IV, poprawiono jego dostępność i dokonano istotnych prac rewaloryzacyjnych zespołu parkowego.