Przystanek B III (Bastion III)
- ORIENTACJA I OPIS

Bastion III to jedyne dzieło obronne Twierdzy Zamość, które przetrwało do lat 40-tych XIX wieku w postaci zaprojektowanej  prawie półtorej wieku wcześniej. Bastion wystawiono prawdopodobnie w fazie „morandowskiej” – wiadomo, że prowadzono przy nim prace w 1606 r. Najprawdopodobniej uległ poważnej katastrofie budowlanej w drugiej poł. XVII w. Usytuowany był na terenie silnie podmokłym. Konieczne było szybkie przywrócenie mu walorów obronnych, zatem prowizorycznie – ale zgodnie z zasadami sztuki fortyfikacyjnej – „odcięto” zniszczony fragment tworząc w tym miejscu tymczasowo dwa niewielkie bastiony, widoczne na planie Jonsaca. W latach 1685-1694 bastion został całkowicie przebudowany przez Jana Michała Linka, według zasad szkoły starofrancuskiej; przyjął postać rzadko spotykaną w granicach Rzeczpospolitej. Analogii należałoby szukać dopiero w Inflantach, m.in. w Twierdzy Dynemund (dziś na terenie Estonii). Przez takie ukształtowanie bastion stał się w praktyce potężną działobitnią na co najmniej 20 armat (nie licząc dział w kazamatach barkowych), znacząco wzmacniając w ten sposób przedpole Bramy Szczebrzeskiej. Z czasem na platformie bastionu mogły powstać ogrody, widoczne na planach austriackich z końca XVIII w. Bastion był modernizowany w czasach Księstwa Warszawskiego, a następnie przez J. Mallet-Malletskiego w latach 1817-1823 i później. Około 1840 r. bastion nie miał już wyjątkowej, dwupoziomowej formy, gdyż jego mury zostały podwyższone, zaś za nimi wprowadzono galerię strzelecką. Modernizacja ta była w istocie krokiem wstecz w stosunku do jego formy z lat 20-tych XIX w. W 1842 r. na bastionie wybudowano prochownię. Bastion został otynkowany na jasnoszary kolor. Po likwidacji twierdzy mury bastionu wysadzono tak skutecznie, że do roku 2010 najciekawszy z zamojskich bastionów był czytelny jedynie dla specjalistów; pozostałą z niego praktycznie jedynie późniejsza prochownia. W przypadku Bastionu III zastosowano rzadko stosowaną, pełną rekonstrukcję formy budowli obronnej – możliwie najbliższą polskim rozwiązaniom z czasów Jana III Sobieskiego, zmodernizowanych za czasów Księstwa Warszawskiego. Wyniki badań archeologicznych wykazały, iż w północnym (prawym) barku bastionu zachowały się ślady przynajmniej 2 faz budowy bastionu: ślady kazamaty i korytarza z wieku XVII oraz ślady kazamaty i galerii strzeleckiej z wieku XIX. Są one wyeksponowane w podziemnym rezerwacie archeologicznym. W masywie nadszańca pozostał pogrążony budynek prochowni, niewidoczny z przedpola, jako późniejszy w stosunku do zasadniczej koncepcji eksponowania bastionu. Ta największa rekonstrukcja Zamościa początków XXI wieku realizowana była w ramach projektów: Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” oraz Programu Operacyjnego „Innowacyjna Gospodarka”.